Hurda Oto-Katalizör Toplama ve Ayrıştırma

Oto-katalizör bir otomotiv parçası olarak kullanılan ve gerek araçlardaki yakıt tüketimini düşüren, gerekse kimyasal gazların çıkışını azaltan bir parçadır. Oto-katalizör, daha çok egzoz gazının çevreye daha temiz olarak salınımını sağlar ve içinde platinyum, paladyum ve rodyum gibi 3 ana değerli metali belirli miktarlarda araç cinsine göre ihtiva eder. Oto-katalizörler seramik veya metalik olmak üzere 2 tiptir; Dünya ülkelerinde %95 oranında seramik katalizör kullanımı tercih edilir.

Evciler’in, hurda yani atık haline gelmiş, ömrünü tamamlamış veya hasarlı her tür oto-katalizör toplama ve ayrıştırma konusunda 15 yılı aşkın tecrübesi bulunmaktadır. Evciler, Türkiye ve yaklaşık 40 ülkeden topladığı parçaların rafine edilmesi; içindeki değerli metallerin ortaya çıkarılması ve geri dönüşümünün sağlanması için bu alanda Avrupa’daki ilgili kurumlarla işbirliği içinde faaliyet göstermektedir. 

Katalizör
Katalizör kelimesinin kökeni incelendiğinde Yunanca bir kelime olup, bir kimyasal tepkimenin hareket enerjisini düşürerek reaksiyon hızını arttıran ve tepkime sonrasında herhangi bir değişikliğe uğramayan maddeler olarak tanımlanabilmektedir. Katalizörün tepkime üzerinde yaptığı bu değişikliğe kataliz denir. Kataliz olayı, homojen kataliz, heterojen kataliz olarak adlandırılır. Heterojen kataliz mekanizmaları hala tam olarak süreci bilinememektedir.
Heterojen katalizör olarak en sık kullanılan katalizörler platin, osminyum, rodyum, rutenyum, paladyum gibi atom numarası büyük geçiş metallerinin kendileri veya farklı yapılarıdır. Heterojen katalizde katalizörler parça boyutu küçültülerek yüzey alanları büyütülür ve daha iyi bir tepkime verimi elde edilir.
Ayrıca endüstriyel tip katalizörler mevcut olup özellikle petrokimya sektöründe yoğun şekilde kullanılmaktadır.

Katalitik Konverterlerin Çalışma Prensipleri

Günümüzde yollarda milyonlarca araba bulunmakta ve bunların her biri potansiyel hava kirletici olarak dolaşmaktadır. Özellikle büyük kentlerde bu araçların tamamının oluşturduğu hava kirliliği büyük boyutlara ulaşmakta ve büyük sorunlar yaratabilmektedir.

Bu sorunları çözmek için özellikle arabalardan kaynaklanan egzost gazlarının yol açtığı kirliliğinin en aza ulaştırılması amacıyla çeşitli kanunlar ve yönetmelikler uygulanmaktadır. Bunlar doğrultusunda otomobil üreticileri araç motorları ve yakıt sisteminde çeşitli iyileştirmeler yapmaktadırlar. Hava kirliliğine yol açan atıkların en aza ulaştırılması için havaya salınmadan önce işleme tabi tutarak içinde bulunan zararlı atıkları ayrıştıran “katalitik konverter “ adında bir cihaz geliştirilmiştir.

Kirleticileri kontrol altında tutmak için bazı düzenekler hazırlanmıştır. Bu düzenekler yakıt-hava oranını ideale yakın değerde tutmağa çalışmaktadırlar. Teorik olarak bu oran motora emilen hava içindeki oksijenin tamamını kullanarak yakıtın tamamının yakıldığı orandır. Benzinli motorlar için ideal yakıt-hava oranı 14.7:1 şeklinde matematikleştirilirken seyir esnasında ideal orandan biraz sapmalar göstermektedir. Bazen karışım fakir olmakta (havanın yakıta oranı 14.7.1a’den büyük), bazen de zengin (havanın yakıta oranı14.7’den daha az) olabilmektedir.

Bir arabanın motorunun ürettiği atıklar şunlardır:


  • Nitrojen gazı (N2) –havanın 78%’ini oluşturduğu bilinmektedir.
  • Karbon dioksit (CO2) – En önemli kirli atıktır.
  •  Su buharı(H2O) – Bu da diğer atıktır.

Bu atıkların büyük bir kısmı zararsızdır. (karbondioksit dışında). Fakat motordaki yanma süreci çevreye zararlı birçok atık gaz da oluşturmaktadır. Yanma süreci başlı başına risk taşıyan bir kirletici unsurdur.

  • Karbon monoksit (CO) – Kokusuz ve renksiz zararlı bir gazdır..
  • Hidrokarbonlar veya  uçucu organik bileşikler (VOCs) –Güneş ışınlarının etkisi ile oksidasyona uğrayıp O3 ortaya çıkarmaktadırlar.
  • Nitrojen oksitler (NO ve NO2, tamamı NOx olarak adlandırılır.) – kirli sis tabakasına ve asit yağmurlarına sebep olup insan genizinde yakıcı bir rahatsızlığa yol açarlar
  • Katalitik konverterler tarafından kontrol altında tutulan üç ana kirletici madde bunlar olup, en aza indirgenmeğe çalışılır.

Katalitik Konvertörlerin Kirliliği Azaltmadaki Rolü
Günümüz şartlarında birçok araçta üç yollu katalitik konverter bulunmaktadır. “Üç Yollu” dan kasıt yukarıda sayılan üç önemli atıktır; karbon monoksit, hidrokarbonlar (VOCs) ve nitrojen oksitler (Nox molekülleri). Konvertör iki ayrı tipte katalist kullanır, kısıtlayıcı azaltma katalizörü ve oksidasyon katalizörü. Her iki tip de seramik yapı platin, rodyum ve/veya paladyum ile kaplanarak oluşturulur. Buradaki ana düşünce  egzost gazının reaksiyona tabi tutularak olduğunca az seviyede katalizör kullanarak olabildiğince yüzeyin genişletilmesidir.